Şekil Markaları

Tescili talep edilen mal ve hizmetlerle herhangi bir ilişkisi bulunmayan, bu mal ve hizmetler için doğrudan tanımlayıcı nitelikte olmayan şekiller kural olarak ayırt edici niteliktedir.

Basit Geometrik Şekiller ve Sembol Markaları

Dikdörtgen, daire, beşgen gibi basit geometrik şekiller ayırt edici nitelikte değildir. Benzer şekilde toplumun farklı kesimleri tarafından yaygın olarak kullanılan “@” gibi semboller ile “$,
€, £” gibi para birimi sembollerini münhasıran içeren başvurular, her olayın somut koşulları saklı kalmak kaydıyla, ayırt edici nitelikten yoksundur.

Basit ve Sıradan Mekan Gösterim Markaları

Malların ve hizmetlerin sunulduğu, ilgili sektör açısından genel ve yaygın kullanımı haiz, basit ve sıradan mekan gösterimlerinin (Örneğin; Herhangi bir ayırt edici amblem, logo vb. bir işaret içermeyen sıradan bir benzin istasyonu gösterimi) tek başına ayırt edici nitelikte olmadığı kabul edilir.

Üç Boyutlu Şekil Markalarının İki Boyutlu Versiyonları ve Desenler

Marka, ihtiva ettiği unsurların tamamı ile bir bütün olarak ürünün kaynağına (üreticisine) işaret etme fonksiyonuna sahip ise ayırt edici niteliğini haiz bulunduğu kabul edilir. Münhasıran şekilden, özellikle bir ürün şeklinden oluşan figüratif bir işaret, ilgili piyasada diğer üreticiler tarafından üretilen ya da kullanılan diğer ürün şekillerinden uzaklaştığı, standart ürün şeklinin dışına çıkarak özgün bir nitelik kazandığı oranda ayırt edicilik niteliği de artacak ve tescile uygun hale gelecek, standart ürün şekillerine yaklaştığı oranda ise ayırt edicilik niteliğini kaybedecektir.

Bir ürün şeklinden oluşan iki boyutlu figüratif bir işaretin ayırt edicilik niteliğinin tespitinde aşağıda belirtilen kriterler esas alınır:

i) Ürünün karakteristik şekline yakınlığı,

ii) Şeklin ilgili sektörün norm ve geleneklerine yakınlığı,

iii) Ortalama tüketici kitlesi tarafından herhangi analitik ve karşılaştırmalı incelemeye ve özel bir dikkate gerek duyulmadan ayırt edilebilmesi.

Desen ve dekoratif unsurlardan oluşan işaretlerin ortalama tüketici kesimi üzerinde genellikle ürünün kaynağına işaret eden bir ayırt edicilikten ziyade ürünün tasarımına ya da niteliğine yönelik bir algı ve izlenim yarattığı dikkate alınarak, bu tür şekillerin ayırt edicilik niteliğinin incelemesinde kelime ve diğer marka türlerinden farklı olarak güçlü bir özgünlük ve ilgili sektörde kullanılan benzer dekoratif unsurlardan belirgin bir şekilde farklı olma şartı aranır.

Örnek:
i) “Cep Şekli”nden oluşan ve “giyim eşyaları” için tescili talep edilen marka tescil başvuruları, “sektörde yaygın kullanılan cep tasarım şekillerinden farklılaşmaması ve tüketiciler tarafından sadece dekoratif bir unsur olarak algılanacak olması” nedeniyle ilgili mallar için ayırt edici niteliği haiz bulunmamıştır.

ii) “Desen Şekli”nden oluşan marka başvurusu, “markanın kaynak gösterme fonksiyonunu yerine getirmediği, ortalama tüketicinin “çoraplar” için tescili talep edilen söz konusu şekli ticari kaynak gösteren bir işaret olarak değil, bu tarz mallar için oldukça yaygın olarak kullanılan bir desen olarak algılayacağı” gerekçeleriyle ayırt edicilik niteliğinden yoksun bulunmuştur.

iii) Kâğıt mutfak havluları üzerindeki desenden oluşan marka tescil başvurusunda Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi, “kağıt havlu üzerinde bulunan kabartmaların tüketici tarafından malın ticari kaynağının değil, emiş gücünün göstergesi olarak algılanacağını, teknik olarak kağıt havlunun emiş gücünün göstergesi havlunun kalınlığı olsa da burada önemli olanın tüketicinin algılama biçimi olduğunu, söz konusu şeklin estetik ve dekoratif amaçlı olduğunu, bu tür mallar üzerinde kullanılan bir biçim olduğunu ve bu nedenle de ortalama tüketicinin bu malı diğerlerinden ayırt etmek için yeterli unsurların bulunmadığını” belirtmiştir. Mahkeme bu kararında, ilgili desenlerin ortalama tüketici kitlesi üzerinde kağıt havlunun amacına yönelik bir algılama yaratacağı, dolayısıyla tanımlayıcı nitelikte olduğu ve bu nedenle de ayırt edicilikten yoksun bulunduğu sonucuna varılmıştır.

Şekil Kombinasyonları

Bir markayı oluşturan birden fazla şekli unsurdan her biri tek başına ayırt edici nitelikte olmamasına rağmen bu unsurların bir araya getirilmesi bazı durumlarda markaya özgün bir nitelik ve ayırt edici bir fonksiyon kazandırabilir. Bununla birlikte, bu tür birden fazla şeklin markaya ayırt edici nitelik kazandırabilmesinin en önemli şartı, ilgili piyasadaki standart uygulama ve tasarımların dışına çıkması ve bunun bir sonucu olarak orta düzeydeki ilgili tüketici nezdinde ürünün menşeini/üreticisini gösterme fonksiyonunu elde etmesidir. Bir marka üzerinde ayırt edici nitelikten yoksun birden fazla unsur piyasadaki farklı firmalar tarafından yaygın bir şekilde bir araya getirilerek ürün ambalajlarında kullanılıyor ise bu standart unsurların birbirinden farklı ancak özünde standart ürün şekli ve ortak kullanılan araçlarla tek tek ya da birlikte sunumu markaya ayırt edici nitelik kazandırmayacaktır. Markanın ayırt edici nitelik kazanması, bu standardın dışına çıkmış, orta düzeydeki tüketicinin dikkatini ilk görüşte çekebilecek özgün şekil ya da unsurların kullanımıyla mümkün olabilecektir.

YİDK “Kek, çikolata kabı ve süt kabı” şekillerini birlikte ihtiva eden marka tescil başvurusuna ilişkin 2010-M-875 Nolu kararında; 

“İlgili piyasada yaygın olarak kullanılan kek, çikolata, süt gibi unsurların, sürahi, kap gibi standart araçlarla ve yine standart bir şekilde sunulduğu, gerek birlikte sunumu itibariyle gerekse tek tek ele alındığında bu unsurların hiçbirisine özgün bir nitelik kazandırılmadığı görülmektedir. Başvurunun mevcut şekliyle orta düzeydeki tüketiciler açısından bu şekil kombinasyonu altında sunulacak başvuru kapsamında yer alan “çikolata, kek” türü ürünleri piyasadaki diğer ürünlerden ayırt etme ve bu ürünlerin kaynağına işaret etme fonksiyonu bulunmadığının dolayısıyla tüketiciler nezdinde marka algısı yaratma niteliğinden yoksun olduğunun ve netice itibariyle 556 Sayılı KHK’nın 7/1(a) maddesi kapsamına girdiğinin kabulü gerekir.

Başvuru konusu markayı oluşturan üç temel unsurun (kek ,süt, kap) tamamının tescili talep edilen “çikolata ve kek türü ürünlerin” ve özellikle, başvuru sahibi tarafından da belirtilen, markanın kullanıldığı “….” markalı “içi süt kreması dolgulu yumuşak çikolatalı kek” ürününün en temel fonksiyonlarına işaret ettiği açık bir şekilde görülmektedir. Kaldı ki, bu tür doğrudan tanımlayıcı nitelikteki bir işaretin KHK’nın 7/1(c) maddesi kapsamında değerlendirilebilmesi için ilgili piyasada herkesin yaygın kullanımının gerekmeyeceğinin de kabulü gerekir. İtirazda başvuruya konu şeklin ilgili sektörde herkes tarafından kullanılmasında herhangi bir teknik zorunluluk bulunmayan bir kombinasyon olduğu belirtilse de bu durum esas itibariyle ürünün temel özelliklerine doğrudan işaret eden bu şeklin tanımlayıcı niteliğini ortadan kaldırmamaktadır.” şeklinde değerlendirme yapmıştır.